Różne systemy prawne – pułapki w tłumaczeniach prawniczych

Ogólnie rzecz biorąc wyróżnia się cztery główne systemy prawne na świecie: prawo precedensowe, prawo kontynentalne, prawo stanowione i prawo religijne. W przypadku tłumaczeń specjalistycznych z angielskiego na polski i z polskiego na angielski, większość tekstów dotyczy prawa precedensowego i kontynentalnego. Jak wspomniałam w poprzednim artykule, z racji różnic w systemach prawnych pewne regulacje lub określenia prawne są nieprzystawalne, tzn. nie mają swoich odpowiedników. Na czym dokładnie polegają te różnice? W jaki sposób radzi sobie z nimi tłumacz? Spróbuję odpowiedzieć poniżej.

System prawa precedensowego

Prawo precedensowe (common law) – jest typem systemu prawnego, które za źródło prawa poza ustawami, uznaje również orzekanie sądowe. Kluczową rolę odgrywa sędzia, który wydaje wyrok oparty na ustawach i własnej ocenie danej sprawy. Ten wyrok jest następnie powielany w innych sądach. System prawa precedensowego jest charakterystyczny dla krajów anglosaskich (m.in. Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych czy Australii).

Cechy systemu prawa precedensowego:

– oparcie norm prawnych i rozstrzygnięć sądowych na wcześniejszych precedensach

– wyroki sądowe stanowią źródło prawa powszechnie obowiązującego

– uzasadnienie decyzji odwołuje się do szczególnych okoliczności sprawy

– akty prawa stanowionego są interpretowane przez pryzmat tradycji prawa precedensowego

System prawa kontynentalnego

Prawo kontynentalne (civil law) – jest to porządek prawny opierający się na skodyfikowanych normach prawnych. Przepisy prawne są uchwalane przez Parlament, a sędziowie wydają wyroki jedynie na ich podstawie. Sędziowie są niezależni od wcześniej wydanych wyroków, nawet jeśli były one wydane w podobnych sprawach. System prawa kontynentalnego obowiązuje w krajach Europy kontynentalnej, w prawie wszystkich krajach Ameryki Łacińskiej, a także w Szkocji oraz w amerykańskim stanie Luizjana.

Cechy systemu prawa kontynentalnego:

– związek z religią chrześcijańską

– wyłączność stanowienia prawa przez organy władzy ustawodawczej

– wszystkie akty prawne są podporządkowane konstytucji

– rozdzielenie procesów stanowienia i stosowania prawa

– wydawanie decyzji na podstawie obowiązujących norm generalnych

Różne systemy prawne – pułapki

Powszechnym wyzwaniem dla tłumaczy tekstów prawniczych jest przełożenie koncepcji jednego z systemów prawnych w sposób zrozumiały dla osób funkcjonujących w innym systemie prawnym. W systemach prawnych są koncepcje I pojęcia, które nie mają swoich ekwiwalentów w innych systemach.  Zakres tych różnic wacha w dużym stopniu i może być problematyczny. Przykładowo w systemie prawa precedensowego stosowana jest koncepcja „equity”, natomiast nie jest ona znana w systemie prawa kontynentalnego.

Jak zatem poradzi sobie tłumacz? Możliwości jest kilka:

– pozostawienie „nieprzetłumaczalnych” terminów i wyjaśnienie ich w komentarzu lub przypisach,

– zastosowanie strategii udomowienia, jeśli tekst ma jedynie charakter informacyjny, czyli zastąpienie „nieprzetłumaczalnych” terminów wyrażeniami zrozumiałymi dla odbiorcy

– skorzystanie z zapisów ustaw i przepisów obowiązujących z kanadyjskiej prowincji Quebec i amerykańskim stanie Luizjana, które łączą tradycje anglosaskiego common law z modelem prawa stanowionego (http://bit.ly/38OaTfY).

---

---

W wyniku procesów integracyjnych, globalizacji oraz orzecznictwa międzynarodowego, system prawa precedensowego i kontynentalnego zaczęły się przenikać. Według IURIDICO „najlepszym i najbardziej oczywistym przykładem jest system prawny Unii Europejskiej, który łączy krajowe porządki prawne wywodzące się z dwóch różnych klasycznych modeli – kontynentalnego i anglosaskiego (…). Ogromną rolę w tym zakresie odgrywa orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE, które staje się wspólne dla wszystkich porządków krajowych.”

Potrzebujesz pomocy przy tłumaczeniu tekstów prawniczych?

Dowiedz się więcej na temat moich usług w zakresie tłumaczeń prawniczych.